- vir
- vĭr, vĭri ( gen. plur. virūm, Enn. ap. Charis. p. 251 P., or Ann. v. 280 Vahl.; id. ap. Fest. p. 257 Müll., or Ann. v. 394 Vahl.; Verg. A. 6, 553 al.), m. [Sanscr. vira, hero; the root is in O. H. Germ. weralt; Angl.Sax. veruld; Engl. world, i. e. age or generation of men], a male person, a man (opp. femina; cf. mas).I.In gen.:II.
virum me natam vellem,
Ter. Phorm. 5, 3, 9:deque viro factus (mirabile') femina,
Ov. M. 3, 326:ambiguus fuerit modo vir, modo femina Sithon,
id. ib. 4, 280:mulier conjuncta viro,
Lucr. 5, 1012:vir mulierque,
Tib. 2, 2, 2:sapientissimorum nostrae civitatis virorum disputatio,
Cic. Rep. 1, 8, 13:vir prudens,
id. ib. 1, 12, 18:clari viri,
id. Fam. 6, 6, 12:vir clarus et honoratus,
id. Sen. 7, 22:praestantior,
id. ib. 23, 84:bonus et sapiens et legibus parens,
id. Fin. 3, 19, 64; cf. id. Off. 3, 15, 64;v. bonus: optimi (opp. homines improbi),
id. Cael. 5, 12:fortis,
id. Fin. 3, 8, 29; id. Rep. 1, 3, 5:turpissimus,
Sall. J. 85, 42:nefandus,
Verg. A. 4, 498.—In partic.A.A man as related to a woman, a husband, maritus (very freq.):B.is (Juppiter) amare occepit Alcumenam clam virum,
Plaut. Am. prol. 107; 111; 134; 1, 3, 4; Ter. Hec. 4, 1, 1:quem (vultum) dicitur Xanthippe praedicare solita in viro suo fuisse,
Cic. Tusc. 3, 15, 31; id. Verr. 5, 31, 82; id. Cael. 13, 32; id. Fam. 7, 23, 4; Liv. 1, 46, 6; Hor. C. 2, 18, 28; 3, 3, 68; id. S. 1, 2, 127 al.; Ov. M. 1, 146; Petr. 111; Quint. 5, 10, 62; 5, 11, 28; 7, 1, 28; Suet. Aug. 69; id. Calig. 25; id. Claud. 29; id. Ner. 35; id. Dom. 22 al.— Transf., of animals, the male, mate, etc., Verg. E. 7, 7; Ov. M. 1, 660; Mart. 3, 93, 11; Sol. 23.—A man (opp. a boy):C.pueri hoc possunt, viri non potuerunt?
Cic. Tusc. 2, 14, 34:ex toto non sic pueri ut viri curari debent,
Cels. 3, 7 fin.:pueroque viroque,
Ov. M. 13, 397:neque eos (pueros) prius in urbem redire, quam viri facti essent, statuit,
Just. 3, 3, 7:cum essem parvulus... quando factus sum vir, etc.,
Vulg. 1 Cor. 13, 11.—Pregn., a man, a man of courage, principle, or honor, one who deserves the name of a man: Marius rusticanus vir, sed plane vir, cum secaretur, vetuit se alligari... Ita et tulit dolorem, ut vir;D.et, ut homo, majorem ferre sine causā necessariā noluit,
Cic. Tusc. 2, 22, 53; cf. id. Fam. 5, 17, 3:cum is jam se corroboravisset ac vir inter viros esset,
id. Cael. 5, 11:te oro, te colligas virumque praebeas,
id. Fam. 5, 18, 1: si vir esse volet, praeclara sunodia, id. Att. 10, 7, 2:tum viro et gubernatore opus est,
Liv. 24, 8, 1; 1, 41, 3; 1, 46, 6;2, 38, 6 et saep.: si quid in Flacco viri est, Non feret,
Hor. Epod. 15, 12.—In milit. lang.1.In gen., like our man, for soldier (syn. miles):2.dispertiti viri, dispertiti ordines,
Plaut. Am. 1, 1, 65; cf.:boat Caelum fremitu virum,
id. ib. 1, 1, 78: vir [p. 1995] unus cum viro congrediendo, T. Manlius, M. Valerius, quantum Gallicam rabiem vinceret Romana virtus, docuerunt, Liv. 38, 17, 8.—In partic., as opposed to the cavalry, a foot-soldier (syn. pedes):E.equites virique,
Liv. 21, 27, 1:magnā voce trahens equitemque virosque,
Sil. 9, 559:passim turmaeque virique, etc.,
Petr. 123.—Hence, prov.: equis viris, or viris equisque, with horse and foot, i. e. with might and main; v. equus.—With emphasis in place of a pronoun of reference, is, ille, etc.:F.fletusque et conploratio fregere tandem virum,
Liv. 2, 40, 9:hae tantae viri virtutes,
id. 21, 4, 9; Sall. J. 9, 3.—Distributively, each man, every man:G.vir virum legit, of choosing a senator,
Suet. Aug. 35:vir cum viro congrediaris,
Liv. 22, 14, 14: legitque virum vir, singled out (in battle), Verg. A. 11, 632 (an imitation of Hom. Il. 4, 472: anêr d andr ednopalizen):cum vir virum legisset,
i. e. a companion in battle, Liv. 9, 39, 5; cf., in a sarcastic transfer-: ille (Clodius), qui semper secum scorta, semper exoletos, semper lupas ducebat, tum neminem, nisi ut virum a viro lectum esse diceres,
Cic. Mil. 21, 55.—Human beings ( poet. homines, opp. pecudes), Ov. M. 1, 286; cf. Verg. A. 6, 553.—H.Manhood, virility ( poet. and very rare):ut relicta sensit sibi membra sine viro,
Cat. 63, 6:ferro mollita juventus Atque exsecta virum,
Luc. 10, 134.
Lewis & Short Latin Dictionary, 1879. - Revised, Enlarged, and in Great Part Rewritten. Charlton T. Lewis, Ph.D. and Charles Short. 2011.